Η Παλαιά μονή Φιλοσόφου

Πάνω από χίλια χρόνια η παρουσία της. Μοναστική ακρόπολη της Αρκαδίας η μονή, ιδρύθηκε το 967 από τον Ιω. Λαμπαρδόπουλο, το Φιλόσοφο εκ Δημητσάνης, πρωτοσηκρήτη (αρχιγραμματέας πρωθυπουργός του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά).

Ανάμεσα στ’ αρκαδικά μοναστήρια το πρώτο, αυτό που αναδείχθηκε κέντρο παιδείας και πνευματικής καλλιέργειας.

Το μνημείο είναι σφηνωμένο πάνω σ’ ένα πανύψηλο και κατακόρυφο βράχο της δυτικής όχθης του Γορτύνιου Λούσιου, σε όλο το μήκος μιας φυσικής κοιλότητας μήκους 128 μ. και πλάτους 0,60 μ.-8 μ. Η μονή σε όλο σχεδόν το μήκος της κοιλότητας ήταν περιτοιχισμένη με ψηλό τείχος που είχε φυλάκιο και στενές θυρίδες -παρατηρητήρια για την προστασία της από τους επιδρομείς. Μέσα στο τείχος ,το διώροφο κτιριακό συγκρότημά της, το καθολικό, τα κελιά οι βοηθητικοί χώροι. Ακόμη, στέρνες για την αποθήκευση νερού. Κολλημένος πάνω στο βράχο υπάρχει ακόμη ένας αγωγός από κεραμίδια που έφερνε στους μοναχούς το νερό από πηγή ψηλά στο βράχο. Δίπλα στο καθολικό το οστεοφυλάκιο.

Το καθολικό στον τύπο του τετράστηλου εγγεγραμμένου σταυρού με οκταγωνικό τρούλλο ήταν αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Τα ελάχιστα περισωθέντα δείγματα της αγιογράφησης του ναού, αναφέρει ο κ. Τάσος Γριτσόπουλος, ιστορικός-συγγραφέας, εντυπωσιάζουν με τη λιτότητα των χρωματικών τόνων, τη δυνατή έκφραση των μορφών, το ήρεμο πάθος στη σύνθεση,την κατανυκτικότητα, το σεβασμό προς το δόγμα. Ένα αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα, από τα ωραιότερα μνημεία της Βυζαντινής Τέχνης.

Στην Παλαιά Μονή Φιλοσόφου ο επισκέπτης έχει πρόσβαση μόνο από μονοπάτι που ξεκινάει από τη Νέα Μονή Φιλοσόφου. Το μονοπάτι περνά δίπλα από την Παλαιά Μονή και αφού διασχίσει το γεφύρι στο Λούσιο καταλήγει στη Μονή Προδρόμου.