Η ιστορια της Δημητσανας

Ιστορικη πορεια

Στην καρδιά της Πελοποννήσου, στην Αρκαδία σκαρφαλωμένη στα 1.000 μ. ψηλά στο Μαίναλο, η Δημητσάνα είναι πρωτεύουσα της επαρχίας Γορτυνίας.

Ο Αρκάς, γυιός του Δία και της Καλλιστώς και ο δισέγγονος του ο Γόρτυς έδωσαν τα ονόματά τους στο νομό και στην επαρχία. Αλλά και το πρώτο όνομα της σημερινής Δημητσάνας συνδέεται με τα προϊστορικά χρόνια. Ο περιηγητής Παυσανίας (2^ος αι. μ.Χ.) μας αναφέρει πως τα χρόνια του Τρωικού πολέμου η «Τεύθις» ήταν «πόλισμα» και ο ηγεμόνας της ο Τεύθις αποφάσισε να πάρει μέρος στον Τρωικό πόλεμο. Στην Αυλίδα όμως διαφώνησε με τον Αγαμέμνονα και ετοιμαζόταν να αποχωρήσει όταν η θεά Αθηνά εμφανίστηκε μπροστά του για να τον αποτρέψει. Εκείνος θυμωμένος χτύπησε με το δόρυ του τη θεά στο μηρό και εγκατέλειψε το στρατόπεδο μαζί με τους πολεμιστές του. Γύρισε στην Αρκαδία φορτωμένος με την κατάρα της Αθηνάς. Για την ασέβεια του, η γη του η Τεύθιδα, μόνη απ’ όλη την Αρκαδία, δεν έδινε καρπούς. Το μαντείο της Δωδώνης, όπου κατέφυγαν απελπισμένοι οι κάτοικοι της πόλης ,τους συμβούλεψε να εξευμενίσουν τη Θεά. Έτσι, κατασκεύασαν ένα άγαλμα της με το μηρό τραυματισμένο.

Με ένα κόκκινο επίδεσμο στο μηρό είδε και ο Παυσανίας το άγαλμα της  Αθηνάς όταν επισκέφθηκε την Τεύθιδα το 170 μ.Χ. (Αρκαδικά 28, 4-7) και τη χαρακτήρισε πόλη κατοικημένη, περιτοιχισμένη και ασφαλισμένη με Ακρόπολη. Η πιο έγκυρη φωνή της αρχαίας Τεύθιδας είναι τα λείψανα αυτού του αρχαίου τείχους που ανιχνεύονται διάσπαρτα στην περιοχή του σημερινού «Κάστρου» της Δημητσάνας. Άλλα αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν ότι η πόλη όρθια και οχυρωμένη ελέγχει το οδικό δίκτυο της περιοχής. Το 194 π.Χ. κόβει νόμισμα με την επιγραφή «Αχαιών Τευθιδών Γνωσέας».

Επιβιώνει στα Ρωμαϊκά χρόνια και παρακμάζει κατά τον 3ο ή 4ο αι. μ.Χ., όταν μικρή και απομονωμένη αδυνατεί να αντιμετωπίσει τις επιδρομές των Γότθων βαρβάρων, τις φυσικές καταστροφές, τη γενική παρακμή.

Από τον 3ο αι. μ.Χ., οι κάτοικοι της περιοχής έχουν εκχριστιανισθεί, όπως μας δείχνουν οι παλαιοχριστιανικές βασιλικές που έχουν αποκαλυφθεί.

Σλαβικά φύλα, ειρηνικοί νομάδες ποιμένες και γεωργοί κατεβαίνουν στην Πελοπόννησο το 7ο και 8ο αι. αναζητώντας ορεινά ασφαλή μέρη. Κάποιες ομάδες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή. Στη συνύπαρξή τους με τους ντόπιους Έλληνες φάνηκε η δύναμη του Ελληνισμού. Οι νέοι κάτοικοι έγιναν αποδεκτοί, έμαθαν ελληνικά, εκχριστιανίστηκαν, αφομοιώθηκαν. Σλαβόφωνοι οικισμοί ή μειονότητες δεν αναφέρονται ποτέ ως αυτοτελείς ή ανεξάρτητοι. Όμως, όπως πήραν έτσι και έδωσαν κάτι από την πείρα τους, τη φιλοπονία τους και τη γλώσσα τους. Μαρτυρία του ερχομού τους είναι τα τοπωνύμια που διατηρούνται μέχρι σήμερα και που μαρτυρούν κυρίως τη μορφολογία του εδάφους.

Πότε η αρχαία Τεύθις ονομάστηκε Δημητσάνα είναι άγνωστο, όπως άγνωστη είναι η ετυμολογία και η σημασία της λέξης.

Το όνομα αυτό αναφέρεται για πρώτη φορά στο πατριαρχικό σιγίλιο του 967 μ.Χ., ιδρυτικό της σταυροπηγιακής μονής του Φιλοσόφου, στο Φαράγγι του Λουσίου. Σ’ αυτό, η Δημητσάνα αποκαλείται «χώρα» ως πόλη ήδη διαμορφωμένη και ανθηρή. Από το έτος αυτό αρχίζει η ιστορία της Δημητσάνας.

Οι κάτοικοι της είναι γεωργοί, κτηνοτρόφοι, ειδικοί τεχνίτες, εργάτες και πλούσιοι νοικοκυραίοι. Αναδεικνύονται ιστορικές οικογένειες όπως οι Λαμπαρδόπουλοι και οι Καρακάλλοι, που αναφέρονται στους κώδικες των μονών και των ναών της περιοχής..

Τον 9ο, 10ο και 11ο αι. η κεντρική Βυζαντινή εξουσία υποστηρίζει την αναγέννηση της Παιδείας στον ελληνικό χώρο με την ίδρυση μεγάλων μονών σε όλη την Ελλάδα, όπως η μονή της Αγίας Λαύρας Καλαβρύτων, η Μονή Μεγίστης Λαύρας στο Άγιο Όρος, η Μονή του Οσίου Λουκά Βοιωτίας, η Μονή Δαφνίου στην Αττική, η Μονή Φιλοσόφου στην Δημητσάνα.

Τα μοναστικά αυτά κέντρα σε επίκαιρα σημεία της επικράτειας, παράλληλα με τους θρησκευτικούς τους στόχους, είναι οχυρά, διαθέτουν αμυντικούς πύργους και εξασφαλίζουν την ασφάλεια της περιοχής τους. Για το λόγο αυτό και ονομάστηκαν «Ακροπόλεις του Χριστιανισμού.

Α’ Τουρκοκρατία 1460-1685

Ιστορικές ειδήσεις λείπουν και για τους δύο πρώτους αιώνες της δουλείας στην Πελοπόννησο. Βέβαιο όμως είναι ότι η ορεινή θέση της Δημητσάνας και το άγονο του εδάφους της δεν προσείλκυσε τους κατακτητές. Έτσι παρά την Τουρκική κατοχή η Δημητσάνα διατηρείται σχετικά ακμαία, κυρίως στον τομέα της Παιδείας.

Η Μονή Φιλοσόφου ήταν εκπαιδευτικό κέντρο, απ’ όπου προήλθε πλήθος μοναχών, που έγιναν διδάσκαλοι, αρχιερείς και πατριάρχες, που κατέλαβαν επισκοπικές έδρες στο θρόνο της Κων/πόλεως, των Ιεροσολύμων, της Αντιοχείας, της Αλεξάνδρειας.

Ενετοκρατία 1685-1715

Κατά την περίοδο αυτή η Δημητσάνα με την Παλαιά Μονή Φιλοσόφου και από το 1691 με τη Νέα Μονή εξακολουθεί να είναι εκπαιδευτικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής

Β’ Τουρκοκρατία 1715-1821

Η δεύτερη αυτή περίοδος της Τουρκικής κατοχής, μετά το τέλος ης Ενετοκρατίας, στάθηκε ευνοϊκή για τη Δημητσάνα. Οι Δημητσανίτες κυκλοφορούν ελεύθερα σε όλη την Οθωμανική Αυτοκρατορία, είναι έμποροι, βιοτέχνες, καταλαμβάνουν εκκλησιαστικά αξιώματα.

Σύμφωνα με την παράδοση, η πόλη έτυχε ευνοϊκής μεταχείρισης από την Τουρκική εξουσία, (φορολογικές ελαφρύνσεις, εξαίρεση από τον έλεγχο του κατακτητή). Εκτός από το κοινό σχολείο που ήδη λειτουργούσε στην πόλη, το 1764 οι μοναχοί Αγάπιος Λεονάρδος και Γεράσιμος Γούνας, Δημητσανίτες από την Σμύρνη, ίδρυσαν την ονομαστή Σχολή Δημητσάνης. Έτσι, το κέντρο παιδείας μεταφέρεται από τη Μονή Φιλοσόφου μέσα στην πόλη της Δημητσάνας.

Μέχρι το 1770, η περιοχή γνωρίζει ηρεμία και αύξηση του πληθυσμού. Όμως, η αποτυχούσα εξέγερση των Ελλήνων στη διάρκεια των Ορλωφικών (Ρωσοτουρκικός πόλεμος,1768-1774) αναστάτωσε την Πελοπόννησο. Η αιματηρή καταστολή της από τους Τούρκους με τη βοήθεια των Αλβανών ανέστειλε κάθε οικονομική και πνευματική πρόοδο. Τις συνέπειες αυτές εδοκίμασε και η Δημητσάνα. Η λειτουργία της Σχολής σταμάτησε για ένα διάστημα.

Η Προσφορα της Δημητσανας στον αγωνα του 21′

Μισεμος – Διασπορα