Περιήγηση στην πόλη

Με σημείο εκκίνησης την αγορά της Δημητσάνας, μια περιορισμένη κεντρική πλατεία με έντονο παραδοσιακό χρώμα, που δημιουργήθηκε όταν ο αμαξιτός δρόμος πέρασε από την πόλη, ο επισκέπτης μπορεί να  απολαύσει ένα πανόραμα,μια εκπληκτική θέα προς το περίφημο φαράγγι του Λούσιου με τις ιστορικές μονές Φιλοσόφου, Τιμίου Προδρόμου και Αιμυαλών, τους μπαρουτόμυλους και στο βάθος τη Μεγαλόπολη και τον Ταύγετο .

Προς τα δυτικά, ο δρόμος (οδός Γρηγορίου Ε’) οδηγεί στο Επισκοπείο της Μητρόπολης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως (η Δημητσάνα είναι έδρα της Μητροπόλης), όπου και η κατοικία του Μητροπολίτη. Απέναντι ακριβώς, είναι το σπίτι όπου γεννήθηκε ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’. Αναπαλαιωμένο, λειτουργεί ως Εκκλησιαστικό Μουσείο με εικόνες, εκκλησιαστικά σκεύη και

βιβλία καθώς και άμφια αρχιερέων.

Συνεχίζοντας αριστερά κάτω, ο κομψός ναός προς τιμήν δύο Δημητσανιτών: του μεγάλου Εθνομάρτυρα Γρηγορίου του Ε’ και του Αγίου Ευθυμίου του Νέου, κτισμένος στο σημείο όπου βρισκόταν το πατρικό του σπίτι.

Απέναντι από την είσοδο του ναού, βρίσκεται το Παρθεναγωγείο (δημοτικό σχολείο θηλέων) κτισμένο στις αρχές του 20ου αι. με δαπάνες του Ανδρέα Συγγρού. Αργότερα, στέγασε το Ειρηνοδικείο και τώρα πρόκειται να επισκευαστεί και να στεγάσει το αρχαιολογικό Μουσείο Δημητσάνας.

Μετά το σπίτι του Γρηγορίου του Ε’ και αφού περάσουμε το χώρο στάθμευσης λίγα τσιμεντένια σκαλιά δεξιά οδηγούν στο αρχοντικό Αντωνόπουλου.  Σ’ αυτό το σπίτι στεγάστηκε μέχρι το 1929 το Γυμνάσιο. Δίπλα σ’ αυτό, το δεύτερο σπίτι της ίδιας οικογένειας. Εδώ γεννήθηκε ο μητροπολίτης Λακεδαιμονίας Ανανίας, θύμα της θηριωδίας των Τούρκων το 1764. Το αρχοντικό αυτό «έζησε» πολλά μυστικά του Αγώνα του ΄21. Αληθινό κόσμημα η μεγάλη σάλα, με το περίτεχνο ταβάνι, όπου ο Παπαφλέσσας ανέλυσε τα μυστικά της Φιλικής Εταιρείας.

Εδώ, τελέστηκε ο «Μυστικός Δείπνος», οπότε και συμφωνήθηκε η έναρξη του Αγώνα μεταξύ Παπαφλέσσα, Κολοκοτρώνη, Δεληγιάννη και Παλαιών Πατρών Γερμανού. Σήμερα, το αρχοντικό αυτό έχει αναπαλαιωθεί κατά τρόπο υποδειγματικό από το ΥΠΠΟ και θα στεγάσει το Λαογραφικό μουσείο

Συνεχίζουμε προχωρώντας δεξιά όπου συναντούμε τον λιθόκτιστο ναό του Αγίου Χαραλάμπους που οικοδομήθηκε το 1832-4, πρώτον καθεδρικό ναό της πόλης.

Από τον Άγιο Γεώργιο, ακολουθώντας ένα χωματόδρομο επιστρέφουμε στην Αγορά. Όλα τα προηγούμενα αξιοθέατα, μπορεί κανείς να τα προσεγγίσει και ακολουθώντας το παλιό παραδοσιακό καλντερίμι που ξεκινά ακριβώς απέναντι από το δρόμο με τα σκαλοπάτια που οδηγεί στη Βιβλιοθήκη.

Από εδώ (κέντρο) ανεβαίνοντας το δρόμο με τα σκαλιά προς την ανατολική Συνοικία (περιοχής Αγίας Κυριακής συναντούμε δεξιά σε μικρή πλατεία τη στήλη των πεσόντων το 1948 και ακριβώς αριστερά το νέο Δημαρχιακό κατάστημα. Στην ίδια πλατεία το Ειρηνοδικείο, και αν ακολουθήσουμε τα λίγο πιο κάτω σκαλοπάτια δεξιά συναντάμε το Ωρολογοστάσιο, από πελεκητή πέτρα και Δολιανίτικο μάρμαρο, ύψους 27 μέτρων , δωρεά των Δημητσανιτών της Ν. Υόρκης το 1834.

Μετά την πλατεία αυτή, συνεχίζοντας στον πλακόστρωτο δρόμο δεξιά συναντούμε την πλατεία της Αγίας Κυριακής, πολιούχου της πόλης όπου και ο καθεδρικός ναός προς τιμήν της. Μονόκλιτη βασιλική με τρούλο καλυμμένο από φύλλα χαλκού, κτίστηκε το 1834 στη θέση παλαιού ναού του 17ου αι.
Δίπλα στο ναό στέκει από το 1902 το επιβλητικό άγαλμα του Γρηγορίου του Ε’.

Απέναντι από τον ναό της Αγίας Κυριακής, βρίσκεται ένα μεγάλο κτιριακό συγκρότημα που στεγάζει το Δημοτικό Σχολείο και τη Βιβλιοθήκη της Δημητσάνας την οποία μπορούμε να επισκεφθούμε.

Το κτίριο σχεδιάσθηκε από τον αρχιτέκτονα Λύσανδρο Καυταντζόγλου το 1845  και ανεγέρθηκε στη θέση του παλιού κτιρίου της Σχολής Δημητσάνης με δαπάνες του Νικολάου Μακρή.

Η Σχολή της Δημητσάνας που λειτούργησε στο χώρο αυτό ιδρύθηκε το 1764 από δύο νέους Δημητσανίτες μοναχούς, το Γεράσιμο Γούνα και τον Αγάπιο Λεονάρδο που ήρθαν από την Σμύρνη. Με την ίδρυση της σχολής το κέντρο παιδείας μεταφέρεται πλέον από την Μονή Φιλοσόφου μέσα στην πόλη της Δημητσάνης. Το διδακτήριο επαρκούσε για 300 μαθητές και είχε χώρους για βιβλιοθήκη και κατοικία των δασκάλων. Στα χρόνια που ακολουθούν η σχολή αποκτά μεγάλη φήμη. Έχει μαθητές απ’ όλη την Πελοπόννησο, ανάμεσα τους και τον Παπαφλέσσα, που μετά την αποφοίτησή τους ιδρύουν σχολεία σε άλλες επαρχίες και διδάσκουν. Το 1816 αποφασίστηκε η Ένωση της Σχολής με τη Μονή Φιλοσόφου. Έφορος της Σχολής διορίσθηκε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, που υπήρξε και πρωτεργάτης της Ένωσης.

Η λειτουργία της Σχολής παρουσιάζει κάμψη τα χρόνια της επανάστασης, όμως δεν διακόπτεται. Στην εποχή του Καποδίστρια λειτούργησε ως αλληλοδιδακτικό σχολείο.

Βασικό μάθημα ήταν η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών βασισμένη στους αρχαίους μύθους, στους λόγους του Δημοσθένη, στα έργα του Λουκιανού, του Πλουτάρχου, του Ομήρου, στα αποφθέγματα των Επτά Σοφών. Διδάσκονταν ακόμη η Μετρική, η Ποιητική, η Μουσική, η Φυσική και τα Μαθηματικά.

Η εξοικείωση με τους Βυζαντινούς συγγραφείς, τα Πατερικά κείμενα και την Εκκλησιαστική Ποίηση ενδυνάμωναν τη χριστιανική πίστη. Πάνω απ’ όλα όμως, ο πόθος των δασκάλων να μεταδώσουν τα φώτα τους και η δίψα των μαθητών για γνώση εξασφάλιζαν την επιτυχία της διδασκαλίας. Έτσι, με τα κείμενα των Πατέρων οι νέοι μάθαιναν να είναι καλοί Χριστιανοί και υπερήφανοι που είναι Έλληνες. Αυτού του είδους η παιδεία ήταν που αφύπνισε το Έθνος και το οδήγησε στην αποτίναξη του Τουρκικού ζυγού.

Ν.Α. Πλευρά

Και πάλι με αφετηρία την αγορά ακολουθούμε τον επαρχιακό δρόμο Δημητσάνα-Στεμνίτσα και φθάνουμε στην πευκόφυτη περιοχή «Καλλιθέα». Αριστερά του δρόμου η πλατεία με το επιβλητικό άγαλμα του Παλαιών Πατρών Γερμανού (1930).
Εδώ βρίσκεται το Γυμνάσιο-Λύκειο Δημητσάνας και της ευρύτερης περιοχής με τις προτομές και των ευεργετών Ν. Μακρή και Γ. Παπούλια.

Η εξυπηρέτηση των επισκεπτών γίνεται από το τουριστικό περίπτερο.